Jaarverslag 2021

Over APG

2.1

2.2 Wie we zijn en wat we doen

Voor ons gaat pensioen over mensen. Wij willen verschil maken zodat wij, onze ouders en onze kinderen een goed inkomen hebben voor nu, straks en later. 

Elke dag opnieuw zetten zo'n 3.200 APG'ers – vanuit kantoren in Heerlen, Amsterdam, Hongkong en New York of satellietlocaties in Brussel, Shanghai en Beijing – zich in voor degenen om wie het gaat: 4,8 miljoen mensen die hun pensioen opbouwen of krijgen via een van de acht pensioenfondsen waarvoor we werken. Mensen die werken of gewerkt hebben bij de overheid of in het onderwijs (ABP), in de bouw (bpfBOUW), bij een woningcorporatie (SPW), in de schoonmaak (BPF Schoonmaak), in de sociale werkvoorziening (PWRI), als medisch specialist (SPMS), als architect (het Pensioenfonds voor de Architectenbureaus) en bij APG zelf (PPF APG).

We voeren voor deze fondsen alle aspecten van de pensioenregelingen uit. Dat begint met een adequate pensioenadministratie en een klantgerichte dienstverlening. Zo zorgen we uit naam van de fondsen voor het innen van de pensioenpremies en het uitbetalen van de pensioenen. Mensen die pensioen opbouwen, hebben opgebouwd of al met pensioen zijn, helpen we namens de pensioenfondsen met informatie en uitleg. Bijvoorbeeld via ons Klant Contact Center, maar ook online. 

Voor ABP, bpfBOUW, SPW en PPF APG beheren wij het vermogen, dat is opgebouwd met de pensioenpremies die werkgevers en deelnemers hebben ingelegd. Dit is gegroeid dankzij het rendement dat we halen uit de beleggingen die we namens de fondsen doen. In totaal gaat het eind 2021 om 636 miljard euro. Dat brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Immers, hoe wij met dit vermogen omgaan, bepaalt het pensioen van miljoenen mensen, nu en in de toekomst. 

We hebben als we beleggen voor de fondsen niet alleen oog voor het rendement in euro’s. We willen werken aan een samenleving waarin we welvaart en welzijn duurzaam delen, in Nederland en daarbuiten.

Om het verschil te kunnen blijven maken, moeten en willen we nog meer doen. Dankzij honderd jaar ervaring – eerst onder de paraplu van ABP en vanaf 2008 als zelfstandige organisatie – begrijpt APG waar pensioenzaken echt over gaan. Die kennis en kunde zetten we in voor vooruitgang wat betreft vermogen, mens en maatschappij. Dat doen we door bij te dragen aan het maatschappelijk debat. We willen helpen het inzicht in het pensioen te vergroten en te zorgen dat Nederland nog meer grip krijgt op het pensioen en financieel fitter wordt.

APG speelt als grootste pensioenuitvoeringsorganisatie (hierna pensioenuitvoerder) van Nederland een belangrijke rol in de overgang naar een nieuw pensioenstelsel, dat naar verwachting in 2027 volledig zal zijn ingevoerd. We staan in dit gecompliceerde proces zij aan zij met de fondsen en sociale partners: samen werken we het toekomstige pensioenstelsel zo efficiënt en overzichtelijk mogelijk uit.

APG streeft naar een zo hoog mogelijke pensioenwaarde, waarbij we die waarde in ruime zin beschouwen, niet alleen in financiële termen. We hechten ook aan thema's als solidariteit tussen generaties, aan verduurzaming en aan een inclusieve samenleving. Want wat heb je straks aan een goed pensioen als de wereld om je heen onleefbaar is geworden, of als je niet deel kunt uitmaken van de maatschappij?

2.3 Onze kernactiviteiten

De pensioenadministratie uitvoeren voor onze klanten is een van onze voornaamste taken. Daarnaast organiseren we het vermogensbeheer voor ABP, bpfBOUW, SPW en PPF APG.

2.3.1 Pensioenuitvoering

Voor onze pensioenadministratie hebben we ICT-systemen waarin de afspraken met de deelnemers staan, waarmee premies worden geïnd en de pensioenen worden uitbetaald. APG zorgt daarnaast voor de jaarlijkse pensioenoverzichten. Onze klantteams zijn multidisciplinair. Dat wil zeggen dat er mensen met verschillende achtergronden en kennis in een team zitten, bijvoorbeeld actuarissen, juristen en marketingexperts. Zo helpen we de pensioenfondsen de koers te bepalen. We letten scherp op de uitvoerbaarheid van de pensioenen: hoe simpeler de contracten en hoe minder uitzonderingen, hoe minder kans op fouten en hoe efficiënter het werk. Dit is allemaal in het belang van de pensioendeelnemers. Omdat APG in opdracht van acht pensioenfondsen werkt, kunnen we de kosten beheersbaar houden. Innovatie en digitalisering spelen een belangrijke rol.

We gaan uit van de behoeften van deelnemers en werkgevers. Namens de fondsen informeren en begeleiden we hen. We gaan voor een 'superieure klantervaring'. We zien het als onze verantwoordelijkheid de deelnemers overzicht en inzicht te geven in hun pensioen. Daardoor kunnen ze betere beslissingen nemen over hun inkomen nu, straks en later. Ons Klant Contact Center, dat maandelijks zo'n 50.000 vragen krijgt, speelt daar een belangrijke rol in.

In ons werk voor de fondsen zien we de werkgevers als een belangrijke partner: zij staan dicht bij de deelnemers. Met onze dienstverlening helpen we werkgevers te voldoen aan hun (administratieve) verplichtingen en taken. Ook ondersteunen we hen bij het geven van voorlichting aan de werknemers.

2.3.2 Vermogensbeheer

APG organiseert het vermogensbeheer voor vier pensioenfondsen. We beleggen het ingelegde pensioengeld van de deelnemers van ABP, bpfBOUW, SPW en PPF APG.  Onze doelstelling is om de pensioenwaarde te maximaliseren en tegelijkertijd duurzaam en verantwoord te beleggen. We streven  naar het hoogst mogelijke rendement. Daarbij nemen we aanvaardbare risico's binnen de grenzen van het beleid van onze pensioenfondsen. En we blijven steeds bedacht op de kosten. We hebben ongeveer 1.000 eigen beleggingsspecialisten, verspreid over onze Nederlandse en buitenlandse vestigingen. Bovendien beleggen we voor de lange termijn, met de verplichtingen van onze pensioenfondsen in het achterhoofd. Ruim 25 jaar geleden zijn we begonnen met het meten van het rendement. Sindsdien zijn de beleggingsrendementen op het door ons beheerde pensioenvermogen gemiddeld uitgekomen op ongeveer 7 procent per jaar. Eenvoudig gezegd: meer dan 75 procent van het bedrag dat als pensioen wordt uitgekeerd, is afkomstig van het rendement op beleggingen.

APG wil er niet alleen voor zorgen dat onze pensioenfondsen hun deelnemers van een goed pensioen kunnen voorzien: we willen ook bijdragen aan een leefbare wereld, voor de huidige én de toekomstige generaties. Die twee uitgangspunten gaan uitstekend samen, is onze ervaring. Verantwoord beleggen hoeft zeker niet ten koste te gaan van het rendement op onze beleggingen. We hebben ons gecommitteerd aan de ontwikkelingsdoelen van de VN. Bij de belegging, in iedere beleggingscategorie wegen we ESG-criteria - dus criteria op basis van milieu (environment), maatschappij (social) en goed ondernemingsbestuur (governance) - integraal af. APG is een van de duurzaamste vermogensbeheerders ter wereld, zo is ook af te lezen aan de ranglijst van Principles for Responsible Investments. We ontwikkelen continu nieuwe instrumenten en samenwerkingsverbanden om koploper te blijven op dit gebied.

2.3.2.1

2.4 Hoe we waarde creëren

We werken met onze klanten aan goede pensioenen. Hierbij streven we naar groei in de volle breedte; van vermogen, van mens, van maatschappij. Zowel welvaart als welzijn staan centraal.

APG zet zich in om een maximale pensioenwaarde voor onze pensioenfondsen, hun deelnemers en de maatschappij te creëren. We maken het verschil op verscheidene vlakken: 

• We doen ons werk zo efficiënt mogelijk en houden zo de administratiekosten zo laag mogelijk, waardoor we een zo hoog mogelijke opbrengst krijgen voor de deelnemers.
• We beleggen pensioengelden collectief op een verantwoorde manier en dragen zo bij aan de betaalbaarheid van het pensioenstelsel én het verduurzamen van onze maatschappij.
• We zijn een gids in de pensioenwereld en helpen deelnemers financieel fitter te worden.
• We creëren waarde voor onze werknemers door een inclusieve werkomgeving te bieden waar we actief werken aan gelijke kansen en gelijke beloningen voor gelijk werk.
• APG wil voor de aandeelhouders een financieel gezonde organisatie zijn. Alleen dan kunnen we de continuïteit van de pensioenuitvoering borgen en onze strategie realiseren. 

In het waardecreatiemodel laten we zien hoe onze dienstverlening aan de pensioenfondsen, de bij de pensioenfondsen aangesloten werkgevers en hun deelnemers, centraal staat in de waarde die wij creëren.

2.4.1

2.4.2 APG en de ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties

Vele bedrijven waarin we namens onze klanten beleggen, spelen een belangrijke rol in het bereiken van de VN ontwikkelingsdoelen. In het Verslag Verantwoord Beleggen gaan we uitgebreid in op de verduurzaming van de beleggingsportefeuille en leggen we namens onze klanten uit hoe we daarmee bijdragen aan de 17 ontwikkelingsdoelen van de VN.
Op basis van onze bedrijfsvoering en de waarde die we daarmee willen creëren, hebben wij vier van de 17 ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (Sustainable Development Goals, SDG's) geselecteerd waarop we een bijdrage willen leveren. Met de bijdrage op deze SDG's werkt APG aan een toekomst waarin we welvaart en welzijn duurzaam delen.

SDG 1: Geen armoede

We willen in 2025 de financiële fitheid van meer dan één miljoen pensioendeelnemers verbeteren.

SDG 10: Ongelijkheid verminderen

We willen zelf het voorbeeld geven op het gebied van diversiteit en inclusie en we hebben doelstellingen op de man-vrouwverhouding in verschillende gelederen van APG. Ook stimuleren we onze medewerkers om actief maatschappelijk betrokken te zijn.

SDG 13: Klimaatactie

We willen een bijdrage leveren om op het 1,5-gradenpad van Parijs te blijven. In 2030 willen we daarom een klimaatneutrale bedrijfsvoering hebben en zijn de vermogens die we beheren in lijn met de Parijs-afspraken. In 2050 is de uitstoot van de beleggingsportefeuille die we beheren netto nul.

SDG 17: Partnerschappen

Op het gebied van verantwoord beleggen willen we, samen met gelijkgestemden, wereldwijde standaarden neerzetten. Een voorbeeld hiervan is het platform voor vermogensbeheerders (SDI AOP) dat inzicht geeft in de bijdrage van investeringen aan de ontwikkelingsdoelen van de VN. We streven ernaar dat de markt deze standaard adopteert, waardoor het aandeel duurzaam beheerd vermogen de komende jaren aanmerkelijk groeit.

Deze vier doelen integreren we in onze processen en in 2022 ontwikkelen we de juiste meetmethoden waarmee we kunnen laten zien wat onze maatschappelijke impact is. Op aspecten waarop deze maatschappelijke impact ook de dienstverlening voor de pensioenfondsen raakt, stemmen we de samenhang af met onze klanten. In het hoofdstuk Hoe duurzaam is ons eigen bedrijf? en ook in de bijlagen van dit verslag leggen we uit hoe we onze bedrijfsvoering verder verduurzamen.

2.4.3 Wat vinden onze stakeholders belangrijk?

We houden oog voor de verwachtingen van onze belangrijkste stakeholders. Daarom hechten we veel waarde aan het gesprek dat we voortdurend met hen voeren. Hoe beter we weten wat zij belangrijk vinden, hoe beter we ons werk kunnen doen.

Allereerst werken we voor onze klanten, de pensioenfondsen, en voor de werkgevers en de deelnemers die bij de pensioenfondsen zijn aangesloten. Andere belangrijke stakeholders zijn onze eigen medewerkers, aandeelhouders, partijen waarin we beleggen, strategische partners en toezichthouders. Steeds verkennen we welke andere organisaties of instellingen een gesprekspartner kunnen zijn. In de dialoog met onze stakeholders delen we onze kennis. Ook praten we met hen over onze strategie, doelstellingen, materiële thema’s en onze vooruitzichten. Dit is een continu proces, en de gesprekken vinden op alle niveaus in de organisatie plaats. Ook de raad van bestuur is hierbij betrokken. In hoofdstuk 8 Bijlagen geven we een overzicht van de stakeholders waarmee we contact houden, en op welke manier.

2.4.4 Materialiteitsanalyse

We gaan na wat onze stakeholders belangrijk vinden en voeren jaarlijks een materialiteitsanalyse uit. In 2020 legden we een twintigtal materiële thema’s voor aan onze interne en externe stakeholders. Zeven van die thema’s bleken voor hen het belangrijkst: Beheerste pensioenuitvoering, Verantwoord beleggen, Hoogste nettorendement, Bijdragen aan een toekomstbestendig pensioenstelsel, Transitie naar het nieuwe pensioencontract, Vertrouwen in pensioen, Bieden van grip op inkomen voor nu, straks en later.

In 2021 hebben we de materialiteitsanalyse geactualiseerd. We zijn daarbij uitgegaan van de ontwikkelingen en discussies die in de loop van het jaar hebben plaatsgevonden en de onderwerpen die ter tafel zijn gekomen in de dialoog met onze stakeholders. Ook hebben we gekeken naar de onderwerpen waarmee APG in het nieuws kwam. Een aantal stakeholders hebben we geïnterviewd. 

We hebben twee materiële onderwerpen samengevoegd. ‘Bijdragen aan een toekomstig pensioenstelsel’ en ‘Transitie naar een nieuw pensioencontract’ zijn nu één thema: ‘Het nieuwe pensioenstelsel’. Zo kunnen we de ontwikkelingen rondom het nieuwe pensioenstelsel beter positioneren en voorkomen we overlap. Het thema Digitale veiligheid en Privacy hebben we toegevoegd aan de belangrijkste thema's.

In hoofdstuk 8 Bijlagen geven we in de connectiviteitstabel de samenhang weer tussen onze materiële thema’s, waardecreatie, strategie, doelstellingen, KPI’s, kansen en risico’s.

2.5 Onze ambities en strategie

Met de contouren van het nieuwe pensioenstelsel in zicht, werken we aan een wendbare, sterke organisatie. Zodat we deze complexe overgang zonder haperingen kunnen maken. 

2.5.1 Maximale pensioenwaarde

Onze missie is : ‘Samen bouwen aan jouw duurzame toekomst’. Ons strategisch doel is: 'Het maximaliseren van de pensioenwaarde'. We willen, ook in het nieuwe stelsel, een zo goed mogelijk pensioen creëren voor de deelnemers. We zetten in op de meeste inkomensjaren voor later en leveren kwalitatief hoogstaande diensten tegen een marktconforme prijs. 

2.5.2 Strategische pijlers

Ons huis bestaat uit drie strategische pijlers. 

Toonaangevende uitvoerder

We bieden onze deelnemers de meeste inkomensjaren en kwaliteit in onze producten en dienstverlening. We zijn een toonaangevende vermogensbeheerder met een solide positie in de internationale asset management markt. We beleggen binnen het risicoprofiel van onze klanten en bieden, rekening houdend met hun ESG-beleid, een zo hoog mogelijk netto rendement. We zijn de toonaangevende pensioenuitvoerder. Dit is de basis van alles wat APG doet: het robuust uitvoeren van de pensioenregelingen van onze klanten. We zijn deelnemersgericht en zorgen voor een uitvoering met bovengemiddelde kwaliteit tegen een marktconforme prijs.

Sterke pensioenfondsen

Voor onze fondsen is het belangrijk dat ze de binding met hun deelnemers versterken. Voor nu, maar zeker ook voor de toekomst, als deelnemers mogelijk meer keuzevrijheid krijgen. We willen dat deelnemers dan nog steeds vanzelfsprekend kiezen voor hun pensioenfonds. Namens de fondsen zorgen we voor (nog) meer deelnemersgerichte dienstverlening. We bieden de deelnemers aanvullende diensten en producten aan, zoals Helder Overzicht & Inzicht, de Persoonlijke Pensioenpot en de Pensioencoach.

Vertrouwde gids

Samen met onze fondsen helpen we deelnemers bij het maken van bewuste keuzes voor het inkomen voor nu, straks en later. Zo krijgen zij meer grip op hun eigen financiële toekomst. De komende jaren experimenteren we met passende oplossingen en ontwikkelen we diensten op het gebied van coaching en begeleiding. 

2.5.3 Strategische bouwstenen

2.5.4 Het fundament

Om onze strategie succesvol te kunnen uitvoeren, hebben we een gedegen fundament nodig. We bouwen op betrokken en kundige medewerkers en een goed functionerende ICT.

Onze medewerkers

We hechten aan doorlopende ontwikkeling van medewerkers, inclusief leidinggevenden. We hebben namelijk mensen nodig die zich kunnen aanpassen aan een telkens veranderende omgeving. Juist in de overgangsfase naar een nieuw pensioenstelsel is dit van wezenlijk belang. We creëren een veilige omgeving met goed werkgeverschap, waarin iedereen zichzelf kan zijn en waarin we resultaatgericht en plezierig samenwerken.

ICT

Er worden steeds hogere eisen gesteld aan data en ICT – bij de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel zullen we dit nog extra merken.  Met een optimale ICT kunnen we sneller veranderingen doorvoeren, extra functionaliteiten bieden en continu digitale diensten en producten voor deelnemers en werkgevers ontwikkelen. Ook helpt het ons de kosten laag te houden.

2.5.5 Heldere keuzes

De komst van het nieuwe pensioenstelsel, dat naar verwachting uiterlijk in 2027 in werking zal zijn getreden, én maatschappelijke ontwikkelingen dwingen ons extra te focussen op een aantal zaken. We hebben voor 2022 en 2023 enkele prioriteiten gesteld: 

• We willen tijdig alle oneffenheden uit onze administratie hebben, zodat we helemaal gereed zijn voor de overstap op het nieuwe pensioenstelsel;
• We werken, terwijl we onze gebruikelijke dienstverlening voortzetten, aan het opbouwen van onze nieuwe polis- en kapitaaladministratie en het leggen van nieuwe koppelingen met andere systemen;
• We gaan de beleggingsportefeuilles, die we namens de pensioenfondsen beheren, verder verduurzamen.

Het stellen van prioriteiten betekent dat we heldere keuzes maken. Keuzes die moeilijk zijn, maar wel noodzakelijk. Bij het maken van die keuzes wordt de raad van bestuur geadviseerd door het Strategie Executie Team. Voor onze kennis en expertise betekent dit dat de nadruk ligt op de invoering van het nieuwe pensioenstelsel binnen APG. We willen op geen enkel moment en op geen enkel punt inleveren op de kwaliteit van onze dienstverlening. Omdat we niet alles tegelijk kunnen doen, betekent dit dat sommige strategische initiatieven een lagere prioriteit krijgen en we onze totaalopgave gefaseerd moeten uitvoeren. Daarbij zijn we in goed overleg met onze pensioenfondsklanten over de volgorde en haalbaarheid en houden we ook rekening met hun ambities.

APG kan niet zomaar zijn eigen plan trekken. We zijn afhankelijk van politieke besluitvorming over het nieuwe pensioenstelsel en van de keuzes die de sociale partners voor de pensioenregelingen van de afzonderlijke pensioenfondsen daarin maken. Dat houdt in dat we ook rekening houden met mogelijke veranderingen of aangepaste tijdsplannen. We willen immers klaar zijn om de besluitvorming en de keuzes direct te implementeren. 

2.5.6 Dilemma's rond een beheerste transitie

De transitie waar we voor staan vraagt om heldere keuzes. Dat leidt ook tot dilemma's.

Hoe realiseren we een beheerste transitie in een onzeker speelveld?

Heldere keuzes, het thema van dit jaarverslag, is niet zonder reden gekozen. Want hoe waarborgen we een beheerste transitie naar het nieuwe stelsel, als er nog zoveel onzekerheden zijn over de definitieve uitwerking? Daarom is het maken van heldere keuzes voor APG van groot belang. Een openhartoperatie is de huidige transitie wel genoemd. APG is een drukbezochte winkel die grondig verbouwt. We moeten klaar zijn voor de klant van de toekomst, zonder dat de klant van nu daar iets van mag merken. 

Dat doen we door voor 2022 de nadruk te leggen op het creëren van een stabiele basis. Zorgen dat we aan onze belangrijkste afspraken voldoen en dat onze operationele organisatie goed verloopt. Want alleen door het nu goed te doen, kunnen we met vertrouwen de vernieuwingen goed doorvoeren. Omdat het nieuwe stelsel weliswaar op hoofdlijnen staat, maar in de uitwerking nog niet zijn definitieve vorm heeft, werken we tegelijkertijd verschillende mogelijke scenario’s uit. En dat legt veel druk op interne processen en capaciteit.

Hoe bereiden we onze medewerkers voor op deze transitie?

Niet alleen van de interne organisatie en onze systemen wordt veel gevraagd: ook voor onze medewerkers is de transitie uitdagend. Nieuwe vaardigheden moeten worden ontwikkeld, andere kennis is nodig, flexibiliteit is cruciaal. Banen verdwijnen, worden anders ingevuld, andere banen komen daarvoor in de plaats. Naar nieuw en schaars talent wordt dringend gezocht, nodig om pensioenfonds, werkgever en deelnemer mee te nemen in de majeure veranderingen die op hen afkomen. De druk is dus groot. Zeker omdat het tijdpad krap is. 

Hoe gaan we om met deze druk op de organisatie?

Goed bestuur gaat over keuzes maken en dat betekent wij als uitvoerder bepaalde onderdelen van onze strategie voorrang moeten geven. Die fasering is noodzakelijk: want niet alles kan immers tegelijk gerealiseerd worden.

Hoe ontwikkelt de prijs per deelnemer zich?

We streven een marktconforme prijs na voor de dienstverlening aan onze pensioenfondsklanten. Dit drukken we uit in de prijs per deelnemer. Boven op de prijs voor basis dienstverlening hebben we afspraken gemaakt ter vergoeding voor strategische investeringen in deelnemergerichtheid, Grip op Data en Pensioen van Straks. Hierdoor is in 2021 de gemiddelde prijs per deelnemer gestegen. 

De komende jaren zullen we nog steviger moeten investeren om tijdig klaar te zijn voor de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. De verwachting is dat de gemiddelde prijs per deelnemer hierdoor de komende jaren verder toeneemt. Deze transitie biedt de mogelijkheid om onze ICT-systemen te moderniseren, complexiteit in pensioenuitvoering te reduceren en processen efficiënter in te richten. Daarom is op termijn een flinke daling van de prijs per deelnemer voor basis dienstverlening mogelijk. Voor pensioenfondsen die additionele diensten wensen, zullen we separate afspraken maken.

Wat betekent temporisering van de strategische ambities voor onze klanten?

De keuzes die wij moeten maken, lopen in tijd niet altijd synchroon met de wensen van de fondsen waarvoor wij werken. Daarbij komt dat ook de prioriteiten van de fondsen onderling kunnen verschillen. Dat maakt het extra complex om in de operationele fasering alle wensen voldoende aan bod te laten komen. Dat betekent dat we over het maken van heldere keuzes ook de dialoog moeten voeren met onze fondsklanten. Om de consequenties van die keuzes eerlijk en open op tafel te leggen. Die gesprekken zijn niet altijd gemakkelijk. Een goed voorbeeld is de ambitie om de klantmissies voor fondsen en deelnemers verder uit te breiden en op die manier te werken aan verbetering aan NPS-scores. Ook voor APG is dit essentieel, maar gezien het primaire belang van een beheerste transitie naar het nieuwe stelsel, zijn we genoodzaakt deze ambitie in een later stadium te realiseren.

Een lastige keuze. Maar uiteindelijk denken wij dat we door de keuzes te maken die we maken, het belang van de deelnemer het beste te dienen.

2.6 Onze wereld van nu en straks

In de wereld om ons heen gebeurt veel dat (in)direct gevolgen heeft voor de pensioenen en het werk van APG. Zoals de coronapandemie, en de aanloop naar het nieuwe pensioenstelsel.

2.6.1 Coronapandemie

Aan het begin van de coronacrisis hadden we niet kunnen vermoeden dat die jaren zou duren.  De pandemie heeft ieders kijk op werken – moeten we wel echt op kantoor zijn om het werk goed te doen? – veranderd. Thuiswerken zal voor grote groepen mensen een vast onderdeel van het wekelijkse patroon blijven, in meer of mindere mate. Ook de reizen tussen kantoren, binnenlands en internationaal, zijn in een ander daglicht komen te staan. In het hoofdstuk Onze resultaten in 2021 lichten we toe hoe we hier binnen APG mee omgaan.

2.6.2 Dekkingsgraad pensioenfondsen

Voorlopig blijft de dekkingsgraad een belangrijk meetinstrument voor onze pensioenfondsen. De dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen het beschikbare vermogen en de waarde van alle huidige en toekomstige uitkeringen. Doordat de dekkingsgraden van alle pensioenfondsen waar we voor werken zijn gestegen, is een verlaging van de pensioenuitkeringen afgewend. De financiële positie van een aantal fondsen laat nog geen indexatie van de pensioenen toe. Wel voeren we namens al onze klanten weer waardeoverdrachten uit; die zijn toegestaan bij een dekkingsgraad van boven 100 procent.

2.6.3 Geopolitieke ontwikkelingen

Toen Russische troepen zich tegen het einde van het jaar verzamelden bij de grens met Oekraïne zorgde dat voor oplopende spanning. De oorlog die in februari uitbrak toen ze het land binnenvielen is in de eerste plaats een ramp voor de bewoners van de getroffen gebieden.

Deelnemers van Nederlandse pensioenfondsen merken op dit moment vooral de hogere inflatie, een gevolg van de snel stijgende prijzen van olie en gas. Op financiële markten spelen de sancties tegen Rusland, en de reacties van Russische autoriteiten daarop, een belangrijke rol. APG belegt slechts zeer beperkt voor haar fondsen in Rusland, vanwege de al bestaande sancties en uit ESG-overwegingen. Toch kunnen op termijn de gevolgen van hogere inflatie en een geremde groei ook te merken zijn in andere stukken van de portefeuille. ABP en bpfBouw hebben besloten alle beleggingen in Russische bedrijven van de hand te doen. Op het moment dat de marktomstandigheden dit op een verantwoorde wijze mogelijk maken voeren we de verkopen van deze beleggingen uit. 

2.6.4 Economische ontwikkelingen

In veel landen, waaronder Nederland, heeft de economie zich na de eerste fase van de coronacrisis bijzonder snel hersteld. Een ruim fiscaal en monetair beleid speelde hierbij een belangrijke rol. Zeker toen er zicht was op goed werkende vaccins en later de vaccinatieprogramma's op stoom kwamen, keerde het vertrouwen terug. De aandelenbeurzen bereikten recordhoogten, de arbeidsmarkt raakte oververhit, net als de huizenmarkt. Het is echter nog te vroeg om alomvattende conclusies te trekken voor bijvoorbeeld de groei van de economie of het investeringsklimaat. Vele sectoren zijn hard geraakt door de lockdowns en andere coronamaatregelen – denk aan het mkb en de cultuursector – en het verloop van de pandemie is en blijft grillig. Door het ruime beleid zijn schulden verder opgelopen. De consensus onder beleidsmakers is dat dit de voorkeur verdient boven het spaarzame beleid in de jaren na de crisis van 2008, en voorlopig lijkt de markt hen gelijk te geven. Maar in de toekomst kunnen zorgen over het schuldniveau opnieuw leiden tot onrust.

2.6.5 Stijgende inflatie

Wat wel vaststaat, is dat de aandacht voor het eerst in jaren weer is verschoven naar de inflatie. Die is opmerkelijk hoog, zowel in de VS als in Europa. In de eurozone was eind 2021 de inflatie op jaarbasis gestegen naar 5 procent, zo blijkt uit cijfers van Eurostat. Dit is het hoogste cijfer sinds het begin van de metingen in 1997. In Nederland stegen de gemiddelde prijzen in een jaar tijd zelfs met 5,7 procent, het hoogste inflatiecijfer in 40 jaar. Eurostat schrijft meer dan de helft van de inflatie in de eurozone toe aan de hogere energieprijs, die in 2021 een stijging van 26 procent liet zien. Cruciale vraag is of de prijsstijgingen vanzelf voorbijgaan of langere tijd aanhouden. Een langdurige inflatie brengt de prijsstabiliteit in het geding, waardoor centrale bankiers zullen moeten ingrijpen. In de VS, waar naast de prijzen ook de lonen snel stijgen, is dit moment al aangebroken.  De Europese Centrale Bank (ECB) kondigde in 2021 al wel aan het opkoopbeleid terug te schroeven. Een verhoging van de beleidsrente is voor de ECB nog verder weg.

Beleggers zien met het oplopen van de inflatie het einde van een periode van steeds hogere waarderingen aanbreken. Dat kan rendementen de komende tijd onder druk zetten. Ander punt van aandacht is de afbouw van steunpakketten die overheden en centrale banken tijdens de coronacrisis hebben ingezet. De ruime steun zorgde het afgelopen jaar voor een historisch laag aantal faillissementen van bedrijven, ondanks de pandemie. Een inhaalslag op dit vlak verhoogt het risico voor beleggers in aandelen en kredieten. Vastgoed als kantoren en winkels zou normaal gesproken een 'veilige haven' kunnen zijn, maar dat is na de coronapandemie, met de opkomst van het thuiswerken en een verdere groei van online shoppen, niet per se een zekerheid. Rondom de economische structuur na corona bestaan nog tal van onzekerheden.

Als pensioenbelegger kijken we met enige zorg naar de oplopende inflatie, die de koopkracht van de pensioenen uitholt. Beleggingen in reële assets, zoals aandelen en grondstoffen, zorgen dat de waarde van de portefeuille mee kan stijgen met het prijsniveau. De stijgende rente, die waarderingen op financiële markten laat dalen, is goed nieuws voor de dekkingsgraad van onze pensioenfondsklanten. De waarde van de pensioenverplichtingen is hier doorgaans meer gevoelig voor dan de beleggingen die ertegenover staan.

2.6.6 Klimaat

VS-president Biden heeft ook op het gebied van klimaatdoelen weer aansluiting gezocht met de rest van de wereld. De VS doen opnieuw mee aan het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 en waren ook gesprekspartner op de COP26, de klimaatconferentie die in november 2021 plaatsvond in Glasgow. Hier werden de Parijse ambities aangescherpt. Was eerder nog vastgelegd dat de opwarming van de aarde onder de 2 graden moest blijven met een streven naar maximaal 1,5 graad; op de nieuwe top erkenden de 197 landen dat 1,5 graden echt noodzakelijk is. Er moeten nieuwe CO2-reductieplannen worden gemaakt. Doel is de uitstoot vóór 2030 te verminderen met 45 procent (ten opzichte van 2010). 
Er is ook veel kritiek op de overeenkomst, omdat de afspraken te weinig concreet zouden zijn. Zo staat er in de slottekst een passage over de afbouw van het gebruik van steenkolen en de subsidie voor fossiele energie, maar daar worden geen jaartallen aan gekoppeld. Wel heeft Nederland zich, samen met een twintigtal andere landen en organisaties, eraan gecommitteerd binnen een jaar te stoppen met investeringen in buitenlandse kolen-, olie- en gasprojecten.

2.6.7 Verantwoord beleggen

Verantwoord beleggen staat onveranderd hoog op de agenda, met als uitgangspunt de ESG-criteria. Concreet zien we dat bijvoorbeeld bij beleggingen in 'fossiel’. ABP kondigde in oktober 2021 aan te stoppen met beleggen in producenten van fossiele brandstoffen. APG zal namens deze pensioenfondsklant de aandelen in de olie-, gas- en kolensector fasegewijs verkopen. 

Met het klimaat in het achterhoofd kijken we ook anders naar bepaalde beleggingen in vastgoed. Overstromingen, branden, droogte en andere natuurrampen die ontstaan door klimaatveranderingen richten enorme schade aan. Een deel van de kosten komt linksom of rechtsom bij de belegger terecht. Dat heeft vervolgens effecten op het rendement dat we voor pensioenfondsen maken.

2.6.8 Het nieuwe pensioen

Een van de ontwikkelingen die APG direct raakt, is de invoering van het nieuwe pensioenstelsel. We zien in potentie grote voordelen in de stelselvernieuwing. Het sleutelwoord is eenvoud. Een nieuw stelsel biedt een kans om met een schone lei te beginnen. En daarmee een kans op een uitlegbaar stelsel dat aansluit bij de belevingswereld van deelnemers.

Aanvankelijk zou het stelsel per 1 januari 2026 volledig zijn ingevoerd, maar door vertraging in het wetgevingsproces is dat uitgesteld tot uiterlijk 1 januari 2027. Dat geeft de partijen die het nieuwe pensioen in de praktijk moeten vormgeven – zoals APG, de pensioenfondsen en de sociale partners – weliswaar meer tijd voor de transitie, maar er zal voorlopig ook meer onzekerheid heersen. 

Zolang niet alle details vastliggen, werken we deels op basis van hypotheses. Mogelijk moeten we dan in een latere fase nog zaken aanpassen. Dat hoeft niet erg te zijn, maar als er onverwachte ontwikkelingen optreden, kan dat tot vertraging leiden bij de implementatie. We houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Enkele van de fondsen waarvoor we werken hebben al aangegeven in 2025 over te willen stappen naar het nieuwe stelsel. We zijn daarom al begonnen met de voorbereidingen.

Wat blijft?

We moeten voorkomen dat we met het badwater ook het kind weggooien, de goede elementen van het huidige pensioenstelsel blijven behouden. Het pensioen blijft een levenslange uitkering. Bovendien blijft de Algemene Ouderdomswet (AOW) de basis voor het pensioen. Daarnaast blijft het idee van solidariteit behouden doordat we de risico’s via collectieve beleggingen beheren. Miljoenen mensen samen kunnen nu eenmaal beter het hoofd bieden aan risico’s dan één individu. Tot slot blijft de zogeheten verplichtstelling in stand, waardoor werknemers in bepaalde sectoren altijd aangesloten zijn bij een pensioenfonds. 

Wat verandert?

Het belangrijkste verschil tussen het huidige en het nieuwe stelsel is dat we van een uitkeringsregeling naar een premieregeling gaan. Deelnemers bouwen geen aanspraken meer op, zoals in het bestaande stelsel, maar een persoonlijk pensioenvermogen. In het huidige stelsel staat de pensioenuitkering in principe vast, met hier en daar indexaties en kortingen. Daardoor zijn de pensioenfondsen onvoldoende bestendig tegen (onverwachte) schokken. De nieuwe regels brengen daar verandering in, omdat de uitkering elk jaar anders kan zijn. Hierdoor kunnen pensioenfondsen de nadelige gevolgen van eventuele schokken opvangen en over een langere tijd spreiden.

In het nieuwe stelsel wordt duidelijker hoeveel geld je als deelnemer inlegt en wat je aan vermogen opbouwt. Wel wordt het pensioen in het nieuwe stelsel beweeglijker. Het gaat eerder omhoog als het economisch beter gaat en omlaag als het slechter gaat. Voor jongere werknemers is er tijd genoeg om tegenvallers op te vangen. Als je vlak voor je pensioen zit, is die tijd er niet. De nieuwe regels zorgen er dan voor dat de beweeglijkheid in dat geval kleiner is. Voor mensen ‘halverwege’ hun opbouw, kan de nieuwe regeling nadelig zijn. Daarom krijgen ze een compensatie of gelden er voor hen speciale afspraken.

Ook voor het beleggen van het pensioengeld gelden andere regels in het nieuwe stelsel. In het huidige systeem beleggen we voor iedereen met hetzelfde rendement en risico, ook al verschillen de risico’s per leeftijdsgroep. In de nieuwe regeling is er sprake van meer maatwerk per leeftijdsgroep, op basis van het risico dat deelnemers binnen de bepaalde leeftijdsgroep willen lopen. De pensioenfondsen en sociale partners hebben wel wat te kiezen in het nieuwe stelsel. Men kan kiezen voor een ‘solidaire’ premieregeling waarin het gaat om het behoud van voldoende solidariteit en daarmee een hoger pensioen door samen te beleggen en risico’s te delen. Ook kan men opteren voor de ‘flexibele' premieregeling waarbinnen de keuzevrijheid van een beleggingsprofiel bestaat. Al vanaf 1 januari 2023 krijgen deelnemers de mogelijkheid om 10% van het pensioenbedrag op te nemen op het moment dat ze met pensioen gaan. 

Wat betekent de herziening voor APG?

APG wil de fondsen en sociale partners optimaal begeleiden bij de keuzes die ze moeten maken rondom de invulling van het contract en de manier van ‘invaren’ (het overzetten van de rechten in het huidige systeem naar het nieuwe stelsel). Het gaat daarbij om het regisseren en uitvoeren van het totale proces, het omrekenen van aanspraken naar kapitalen en het omzetten van grote hoeveelheden data naar nieuwe systemen. We streven naar de ontwikkeling van één systeem, één polis- en kapitaaladministratie, waar straks de nieuwe regels voor pensioen in geadministreerd kunnen worden, ongeacht welke keuzes pensioenfondsen maken. Hiervoor doen wij aanzienlijke investeringen.

Uitdagende planning, die het hele bedrijf raakt

Om de implementatie van het nieuwe stelsel zo goed mogelijk te laten verlopen, zijn we het programma Pensioen van Straks begonnen. Hierin bereiden we ons als pensioenuitvoerende organisatie voor op het nieuwe stelsel en begeleiden en ondersteunen we pensioenfondsen bij de keuzes waar ze de komende tijd voor staan. Met als doel: tevreden pensioenfondsen, deelnemers en werkgevers. 

Ook moeten medewerkers kunnen uitleggen dat we zijn overgegaan naar een pensioenregeling waarbij de premie vastligt, maar het uiteindelijke pensioen kan schommelen. Terwijl de deelnemers gewend zijn aan een stelsel waarin juist de premie verandert, maar het duidelijk is waar het pensioenbedrag op uitkomt. Dit is een grote omslag. De komst van het nieuwe pensioenstelsel stelt APG dan ook voor uitdagingen op het gebied van personeelsbeleid. De vaardigheden en kennis die we nodig hebben zullen nog meer in de hoek liggen van communicatie en digitalisering dan nu het geval is. Om-, her- en bijscholing worden nog belangrijker, en ook onze zoektocht op de krappe arbeidsmarkt krijgt een andere focus.